Przydatne informacje dla osób z celiakią

Według wiarygodnych danych ośrodków badawczych, na celiakię choruje około 1% populacji. Szacuje się, że w Polsce jest to około 400 tysięcy osób. Liczba zachorowań dotyczy 1:15 000 żywych urodzeń. Celiakia, zwana również enteropatią glutenozależną, związana jest z nietolerancją na gluten, czyli białko zapasowe zawarte w zbożach (pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie). Jego toksyczne działanie powoduje zanik kosmków jelitowych, a to prowadzi do zaburzeń wchłaniania, niedożywienia i niedoborów składników odżywczych w organizmie.

Jeszcze do niedawna traktowano tę chorobę jako schorzenie małych dzieci, może ona jednak ujawnić się w każdym wieku. Wpływ na jej rozwój ma zarówno czynnik genetyczny, środowiskowy, metaboliczny, immunologiczny jak i zakaźny. Rozróżniamy trzy formy choroby:

1. Celiakia jawna, pełnoobjawowa

Do jej najczęstszych objawów należą:

bóle, wzdęcia, powiększenie obwodu brzucha, biegunki tłuszczowe lub wodniste, czasem zaparcia, utrata masy ciała,
zaburzenia rozwoju u dzieci, w tym głównie niskorosłość, zmiana usposobienia (nadpobudliwość lub męczliwość i apatia), często stany depresyjne, objawy niedoborowe (głównie żelaza, ale też witamin, kwasu foliowego), będące efektem zespołu złego wchłaniania.

2. Celiakia skąpoobjawowa

Ze względu na pojedyncze pozajelitowe objawy znacznie ciężej jest ją rozpoznać. Może ona rozwijać się wiele lat, powodując schorzenia, pozornie niezwiązane z celiakią, a często będące jedynym jej objawem. Do nich należą między innymi:

bóle brzucha, przewlekła biegunka, zaparcia, wymioty, spadek masy ciała, nawracające afty jamy ustnej, zespół jelita drażliwego, niedokrwistość z niedoboru żelaza, niedokrwistość megaloblastyczna, leukopenia, choroba Duchringa,
osłabienie mięśniowe, tężyczka, niskorosłość, reumatoidalne zapalenie stawów, padaczka, migrena, częste bóle głowy, depresja, schorzenia autoimmunologiczne i endokrynologiczne (choroby tarczycy, np. choroba Hashimoto, cukrzyca typu I).

3. Postać utajona celiakii

Tutaj mogą być obecne przeciwciała we krwi, a nie ma zmian jelitowych oraz objawów choroby. Z biegiem czasu postać utajona u pacjenta zmienia się często w pełno lub ubogoobjawową.

Gdy mamy podejrzenie celiakii nie należy przed ostateczną diagnozą samemu wprowadzać diety bezglutenowej. Ta niestety może w dużym stopniu utrudnić wykrycie choroby. Pierwszym krokiem jest udanie się do gastroenterologa i wykonanie badań serologicznych z krwi. Obecność przeciwciał we krwi istotnie zwiększa prawdopodobieństwo choroby. Jednak ich brak jej nie wyklucza, a obecność nie zawsze oznacza zmiany w jelicie cienkim upoważniające do jej rozpoznania. Dlatego kolejnym badaniem jakie należy wykonać jest biopsja jelita cienkiego. W zawiązku z nowymi wytycznymi ESPGHAN (Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) wzrosła rola testów genetycznych. Ich wynik nie zmienia się po przejściu na dietę bezglutenową, dlatego są bardzo pomocne przy wykryciu celiakii opornej na leczenie. Obecność wersji genów HLA DQ2/DQ8, które są charakterystycznych przy celiakii, nie jest również potwierdzeniem tejże choroby, gdyż świadczą one jedynie o pewnej „podatności genetycznej” na tę chorobę i występują u znacznej części populacji.

Wczesna diagnoza to podstawa

Po rozpoznaniu choroby należy bezwzględnie wprowadzić dietę bezglutenową. Osoby, które nie wprowadzą odpowiedniej diety mogą liczyć się z poważnymi powikłaniami, takimi jak:

drażliwość, apatia, niecierpliwość, obniżone poczucie własnej wartości, osteoporoza, zaburzenia płodności, niedokrwistość z niedoboru żelaza, ataksja, padaczka, zwiększone ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych takich jak: cukrzyca typu I, Hashimoto (choroba tarczycy), reumatologiczne zapalenie stawów czy autoimmunologiczne choroby wątroby oraz zwiększone ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe.

Bezpośrednio po rozpoznaniu choroby kosmki jelitowe chorego zazwyczaj są mocno zniszczone. W związku z tym przez pierwsze miesiące powinno się dbać, by stosowana dieta była nie tylko wolna od glutenu, ale również lekkostrawna. Wyłączamy potrawy wzdymające takie jak: warzywa strączkowe, kapustne, owoce pestkowe, gruszki, jak również ciężkostrawne: żółty ser, śmietanę, tłuste mięsa, wędliny, konserwy itp. Stosujemy następujące techniki przyrządzania potraw: gotowanie, gotowanie na parze, duszenie, pieczenie, a unikamy smażenia. Produktami naturalnie wolnymi od glutenu są: kukurydza, ryż, ziemniaki, soja, proso, gryka, tapioka, amarantu, maniok, soczewica, fasola, sago, sorgo, orzechy, mięso, owoce i warzywa.

Zabronione jest natomiast spożywanie produktów zawierających pszenicę, żyto, jęczmień, owies, a także pszenżyto, orkisz oraz wszelkich wyrobów z ich dodatkiem. Wszystkie produkty niezawierające glutenu lub zawierające je w ilości mniejszej niż 20mg/kg są oznakowane symbolem przekreślonego kłosa. Dzięki przestrzeganiu diety bezglutenowej nasze kosmki jelitowe są w stanie całkowicie się odbudować. Nawet minimalne ilości glutenu są dla organizmu toksyczne, więc nie należy przerywać diety na żadnym etapie choroby i stosować ją już do końca życia.

Szczegółowy wykaz produktów niezawierających, mogących zawierać oraz zawierających gluten można znaleźć na stronie Polskiego Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na diecie Bezglutenowej: www.celiakia.pl

Czytaj etykiety!

Według Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 roku w sprawie znakowania środków spożywczych (Dz. U. z dnia 31 lipca 2007 r.) producent jest zobowiązany umieszczać na opakowaniu informację na temat pochodzenia skrobi i skrobi modyfikowanej (jeżeli skrobia ta może zawierać gluten) oraz składników alergennych, w tym glutenu. Niestety nie wszyscy producenci stosują się do tej ustawy, więc najlepiej jest nie spożywać produktów, których nie jesteśmy pewni.

Jadłospis w diecie bezglutenowej

Śniadanie
Musli bezglutenowe z orzechami 40g – 3 łyżki
Mleko 2% tł. 240ml – 1 szklanka

II Śniadanie
Bułka bezglutenowa 70g – 1 sztuka
Ser Gouda 40g – 2 plastry
Pomidor

Obiad
Udko z kurczaka z ryżem i brokułami
Udko z kurczaka pieczone w piekarniku – 1 sztuka
Ryż 70g
Brokuły z wody

Podwieczorek
Jabłko

Kolacja
Bułka bezglutenowa 70g – 1 sztuka
Polędwica z indyka 60g – 2plastry
Papryka

Jako podsumowanie, w celu utrwalenia informacji polecamy poniższy filmik autorstwa portalu ABCzdrowie: